WICEPREZES NRA MAREK JĘDRZEJCZAK O MAPIE POTRZEB USŁUG FARMACEUTYCZNYCH ORAZ KRYTERIACH GEOGRAFICZNYCH I DEMOGRAFICZNYCH

2015-08-14

 

Podczas spotkania z ministrem zdrowia prof. Marianem Zembalą
w Ministerstwie Zdrowia 22 lipca 2015 r. przedstawiciele Naczelnej Izby Aptekarskiej przedstawili ministrowi zdrowia argumenty uzasadniające konieczność wprowadzenia do porządku prawnego kryteriów demograficznych i geograficznych (liczba mieszkańców przypadająca na jedną aptekę i odległości między aptekami), które powinny obowiązywać przy wydawaniu zezwolenia na prowadzenie apteki.

Podkreślono, że regulacje te pozwolą dostosować rozmieszczenie aptek do potrzeb pacjentów. W Polsce są bowiem obszary o zbyt dużym zagęszczeniu aptek w stosunku do potrzeb pacjentów. Są jednak obszary, gdzie liczba aptek nie pokrywa zapotrzebowania na te placówki, powodując ograniczenie dostępu pacjenta do usług farmaceutycznych. Minister zdrowia poprosił przedstawicieli samorządu aptekarskiego o przygotowanie założeń dotyczących opracowania mapy potrzeb usług farmaceutycznych i zaprezentowanie ich na konferencji w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym „Polaków zdrowia portret własny 2015” w dniu 30 lipca 2015 r. W imieniu samorządu aptekarskiego założenia te przedstawił wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Marek Jędrzejczak.

Wiceprezes NRA wskazał, że obecnie obowiązujące w Polsce przepisy nie przewidują ograniczeń w zakładaniu aptek ogólnodostępnych ze względu na ich liczbę na danym obszarze lub odległość od innych aptek. Brak jakichkolwiek zasad dotyczących rozmieszczenia aptek ogólnodostępnych, odnoszących się w szczególności do uwarunkowań demograficznych lub terytorialnych, powoduje wzrost ich liczby. Zjawisko to, występujące w największym natężeniu w dużych miastach, łączy się z powstawaniem wielu negatywnych następstw, rzutujących na możliwość prawidłowego realizowania przez apteki ich zadań.

Po pierwsze, wzrost liczby aptek, pomimo zwiększenia ich zagęszczenia, nie powoduje, że dostępność do nich jest większa dla wszystkich pacjentów. Wyraźnie zarysowuje się tendencja do otwierania nowych aptek w dużych miastach kosztem obszarów wiejskich. Brak regulacji w zakresie zakładania aptek powoduje zatem istotne ograniczenie dostępności do usług farmaceutycznych na obszarach wiejskich. Już dziś są w naszym kraju gminy, gdzie nie ma żadnej apteki.

Po drugie, niekontrolowany wzrost liczby aptek na określonym obszarze powoduje poważne zachwianie lub całkowite podważenie opłacalności ekonomicznej tej formy działalności gospodarczej. Tymczasem apteka jako placówka ochrony zdrowia publicznego musi się stać silnym ogniwem systemu dystrybucji leków. Trzeba jej zagwarantować stabilność ekonomiczną i sprzyjające warunki do prowadzenia działalności. Na ten aspekt kładzie nacisk w swoich orzeczeniach Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wskazując, że kraje członkowskie Unii Europejskiej mogą wprowadzać do swojego porządku prawnego ograniczenia dotyczące otwierania aptek.

Po trzecie, wzrost liczby aptek na określonym obszarze może spowodować obniżenie jakości świadczonych przez nie usług farmaceutycznych. Konsekwencje te są następstwem zmniejszenia się liczby wykwalifikowanych pracowników – farmaceutów w przeliczeniu na jedną aptekę.

Po czwarte, szybki wzrost liczby aptek na określonym obszarze powoduje, że apteka odrywa się od swoich najważniejszych zadań w zakresie zapewniania obywatelom należytej ochrony zdrowia i koncentruje się na grze rynkowej. Silna konkurencja na rynku aptecznym sprawia, że trwa tzw. wojna cenowa, nasilają się tendencje do uzależniania się aptek od dostawców leków, pojawiają się zachowania nieetyczne. W tej sytuacji apteki nie koncentrują się na potrzebach swoich pacjentów, ale na innych aptekach.

Po piąte, szybki wzrost liczby aptek faktycznie uniemożliwia efektywne i sprawne realizowanie kontroli nad działalnością aptek, w szczególności przez inspekcję farmaceutyczną.

Podczas konferencji w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, wiceprezes NRA Marek Jędrzejczak przypomniał, że obowiązująca ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przewiduje sporządzanie dla obszaru każdego województwa Regionalnej Mapy Potrzeb Zdrowotnych (art. 95a). Ze względu na fakt, że mapa potrzeb zdrowotnych nie obejmuje potrzeb pacjenta odnośnie jego dostępu do usług farmaceutycznych, konieczne jest dokonanie zmian w obowiązujących przepisach.

W większości krajów Unii Europejskiej wprowadzone zostały mapy potrzeb zdrowotnych w zakresie dostępu pacjenta do produktu leczniczego. Dwanaście państw członkowskich UE wprowadziło tzw. mapy aptek (mapy potrzeb lekowych). Kryteria demograficzne i/lub geograficzne obowiązują między innymi w Austrii, Belgii, Chorwacji, Estonii, Francji, Hiszpanii, Luksemburgu, Portugalii, Słowenii, we Włoszech i na Węgrzech. Wiceprezes NRA podkreślił, że rynek apteczny może być regulowany przez państwo, na co wskazują orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na przykład wyrok z 1 czerwca 2010 r. (sprawy o sygn. C-570/07 i C-571/07 ) wydany w związku z uregulowaniami obowiązującymi w Hiszpanii, a także wyrok z 14 lutego 2014 r. (sprawa o sygn. C-367/12). Trybunał orzekł wówczas, że obowiązujące w Austrii kryteria geograficzne i demograficzne uwzględniane przy wydawaniu zezwoleń na otwieranie aptek nie naruszają prawa unijnego. Zgodnie z austriacką ustawą o aptekach (Apothekengesetz) wydanie koncesji na utworzenie nowej apteki związane jest z istnieniem określonej potrzeby. Taka potrzeba nie istnieje, gdy odległość między zamierzonym miejscem prowadzenia nowej apteki i miejscem prowadzenia najbliższej istniejącej apteki wynosi mniej niż 500 metrów lub gdy liczba mieszkańców zaopatrywanych przez działającą w okolicy aptekę ulegnie zmniejszeniu wskutek otwarcia nowej apteki i będzie mniejsza niż 5500 osób. Potrzeba utworzenia apteki pojawia się wówczas, gdy na obszarze w promieniu 4 km od miejsca prowadzenia istniejącej już apteki mieszka więcej niż 5500 osób.

Naczelna Izba Aptekarska opracowała projekt zmian w ustawie – Prawo farmaceutyczne i propozycje konkretnych przepisów, dotyczących między innymi kryteriów demograficznych i geograficznych (liczba mieszkańców przypadająca na jedną aptekę i odległości między aptekami), które powinny obowiązywać przy wydawaniu zezwolenia na prowadzenie apteki. Zgodnie
z proponowaną ustawą przy tworzeniu Regionalnej Mapy Usług Farmaceutycznych uwzględnia się następujące zasady:

„1) nie tworzy się nowej apteki ogólnodostępnej, jeżeli liczba ubezpieczonych zarejestrowanych we właściwym terytorialnie oddziale wojewódzkim Funduszu, posiadających adres zamieszkania na terenie danej gminy, w przeliczeniu na jedną aptekę ogólnodostępną już funkcjonującą, jest mniejsza niż 3000;

2) ograniczenia, o którym mowa w pkt 1, nie stosuje się w przypadku:

a)    tworzenia apteki w mieście, gdy odległość od miejsca planowanej lokalizacji apteki do najbliższej funkcjonującej apteki ogólnodostępnej, liczona w linii prostej, wynosi co najmniej 500 metrów,

b)   gdy z wnioskiem o zezwolenie występuje pierwszy następca prawny, który nabył całą aptekę ogólnodostępną bezpośrednio od podmiotu posiadającego zezwolenie,

3) nie tworzy się nowej apteki ogólnodostępnej na wsi o liczbie mieszkańców do 3000 osób, gdy funkcjonuje w niej apteka ogólnodostępna; we wsiach, w których liczba mieszkańców przekracza 3000 osób, stosuje się przepis pkt 1;”(…).

Projekt nowelizacji przekazany został ministrowi zdrowia.

 

 EUGENIUSZ JAROSIK

Biuro Prasowe

Naczelnej Izby Aptekarskiej